شتابدهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی را بشناسید

شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی امروز به یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار در کشورها تبدیل شده‌اند. این شتاب‌دهنده‌ها با هدف پاسخ به چالش‌های بزرگ قرن بیست‌ویکم، یعنی بحران کم‌آبی، افزایش تقاضا برای انرژی و ضرورت کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی شکل گرفته‌اند. در چنین بستری، شتابدهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی به عنوان حلقه اتصال علم و صنعت عمل کرده و با حمایت از ایده‌های فناورانه، می‌توانند آینده‌ای متفاوت و پایدارتر را رقم بزنند.

در ادامه این مطلب از پارک علم و فناوری کردستان به معرفی و بررسی مهم‌ترین شتاب‌دهنده‌های حوزه آب و انرژی در ایران می‌پردازیم و نقش هرکدام در حمایت از استارتاپ‌های انرژی و نوآوری‌های مرتبط با مدیریت منابع آب و انرژی را توضیح می‌دهیم.

شتاب دهنده حوزه آب و انرژی چیست؟

شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی نهادی است که با هدف حمایت از ایده‌های نوآورانه و استارتاپ‌های فعال در زمینه مدیریت منابع آبی و تولید، انتقال و مصرف انرژی ایجاد می‌شود. این شتاب‌دهنده‌ها با فراهم کردن زیرساخت‌های فنی، خدمات مشاوره‌ای، آموزش تخصصی و دسترسی به سرمایه‌گذاران، مسیر رشد و تجاری‌سازی نوآوری‌ها را آسان می‌کنند.

تفاوت اصلی شتاب‌دهنده‌های حوزه آب و انرژی با شتاب‌دهنده‌های عمومی در تمرکز تخصصی آن‌ها بر حل چالش‌های ضروری همچون بحران کم‌ آبی، افزایش راندمان مصرف انرژی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی است. چنین مراکزی حلقه اتصال میان دانشگاه‌ها، صنایع و نهادهای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند و تلاش دارند با پرورش استارتاپ‌های انرژی و مراکز نوآوری آب، راهکارهایی پایدار برای مشکلات زیربنایی کشور ارائه دهند.

1-    شتاب‌دهنده آبان

یکی از پیشگامان عرصه شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی، شتاب‌دهنده آبان است که به‌عنوان نخستین مرکز تخصصی در این بخش در ایران شناخته می‌شود. این شتاب‌دهنده با تمرکز بر صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و همچنین فناوری‌های نوین در مدیریت منابع آب، توانسته جایگاه ویژه‌ای در اکوسیستم نوآوری کشور پیدا کند. شتاب‌دهنده آبان با پشتیبانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و همکاری پارک فناوری پردیس راه‌اندازی شد و از همان آغاز مأموریت خود را بر توسعه فناوری‌های بومی قرار داد.

این مرکز تاکنون توانسته دستاوردهای مهمی از جمله بومی‌سازی تجهیزات کلیدی در صنایع آب و انرژی به دست آورد؛ تجهیزاتی نظیر پوشش‌دهی آندها در الکترولیز آب دریا و ساخت سامانه‌های ایمنی برای خطوط انتقال تحت فشار. رویکرد آبان، برخلاف بسیاری از شتاب‌دهنده‌های عمومی، تمرکز بر حوزه سخت‌افزاری و تکنولوژیک است؛ یعنی حمایت از تیم‌هایی که قصد دارند فناوری‌های زیرساختی را توسعه دهند، نه صرفاً اپلیکیشن‌ها یا خدمات نرم‌افزاری.

این ویژگی باعث شده است که شتاب‌دهنده آبان جایگاه خود را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در توسعه استارتاپ‌های انرژی و نوآوری‌های مرتبط با مدیریت منابع آب تثبیت کند و به الگویی برای سایر شتاب‌دهنده‌های تخصصی در کشور تبدیل شود.

2-    شتاب‌دهنده مک‌تپ

شتاب‌دهنده مک‌تپ نمونه دیگری از شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی است که با رویکردی چندبخشی فعالیت می‌کند. این مرکز نوآوری از همان ابتدا تمرکز خود را نه‌تنها بر بخش انرژی، بلکه بر حوزه‌های مرتبطی همچون کشاورزی، تولید و محیط‌زیست قرار داده است. مک‌تپ با هدف ایجاد هم‌افزایی میان فناوری‌های نوین و صنایع پایه تأسیس شد و توانست با جذب تیم‌های استارتاپی در زمینه‌های گوناگون، بستری برای رشد نوآوری در حوزه‌های مرتبط با آب و انرژی فراهم کند.

آنچه مک‌تپ را از بسیاری دیگر از شتاب‌دهنده‌های کشور متمایز می‌کند، نگاه میان‌رشته‌ای آن است. این مرکز بر این باور است که بحران‌های آب و انرژی به‌طور مستقیم با کشاورزی، محیط زیست و حتی صنایع تولیدی در ارتباط‌اند و حل آن‌ها بدون در نظر گرفتن این پیوندها امکان‌پذیر نیست. از همین رو، شتاب‌دهنده مک‌تپ کوشیده است تا علاوه بر حمایت مالی و زیرساختی از تیم‌ها، آن‌ها را در شبکه‌ای از متخصصان و بازیگران مختلف صنعت قرار دهد تا مسیر تجاری‌سازی ایده‌ها و فناوری‌ها با سرعت بیشتری طی شود. به همین دلیل، این مرکز به یکی از مهم‌ترین مراکز نوآوری آب و انرژی در کشور تبدیل شده و استارتاپ‌های انرژی متعددی را وارد چرخه رشد و توسعه کرده است.

3-    شتاب‌دهنده مهام توس

در میان شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی، شتاب‌دهنده مهام توس که در مشهد فعالیت دارد، نمونه‌ای از تلاش‌های منطقه‌ای برای توسعه نوآوری در این بخش است. این مرکز با تمرکز بر حوزه آب و انرژی، سعی کرده است ظرفیت‌های علمی و صنعتی استان خراسان رضوی را به خدمت بگیرد. شتاب‌دهنده مهام توس علاوه بر ایجاد فضای کار اشتراکی و ارائه خدمات مشاوره‌ای، بر این نکته تأکید دارد که مشکلات حوزه آب و انرژی صرفاً در سطح ملی معنا نمی‌یابند، بلکه دارای ابعاد منطقه‌ای و محلی نیز هستند.

در استان‌های شرقی کشور که همواره با بحران کم‌آبی و مصرف بالای انرژی مواجه‌اند، وجود مراکز نوآوری آب و انرژی می‌تواند نقطه عطفی در حل مشکلات محلی باشد. از این رو، مهام توس نه‌تنها به‌عنوان یک شتاب‌دهنده استارتاپ‌های انرژی و آب عمل می‌کند، بلکه به‌نوعی حلقه اتصال میان دانشگاه‌ها، صنایع منطقه و سرمایه‌گذاران محلی نیز هست. با این رویکرد، این مرکز توانسته است فضایی برای رشد تیم‌های نوپا فراهم کند و آن‌ها را در مسیر توسعه فناوری‌های کاربردی و تجاری‌سازی نوآوری‌هایشان یاری دهد.

4-    شتاب دهنده آما

یکی از مهم‌ترین مراکز فعال در زمینه نوآوری و خلاقیت، آما است که به عنوان یکی از شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی شناخته می‌شود. این مرکز با هدف فراهم کردن بستر مناسب برای شکوفایی ایده‌های نو و تقویت خلاقیت‌ها تأسیس شده است. آما تلاش می‌کند با ایجاد پل‌های ارتباطی میان تیم‌های نوآور، پژوهشگران، هسته‌های تحقیقاتی و کسب‌وکارهای نوپا، زمینه‌ای مساعد برای رشد و توسعه پروژه‌های مبتکرانه فراهم آورد. همچنین این مجموعه نقش موثری در حمایت و هدایت طرح‌های نوآورانه محققان و کارآفرینان ایفا می‌کند تا دانش و فناوری در حوزه انرژی به بهترین شکل ارتقا یابد.

5-    شتاب‌دهنده‌ آی تک

شتابدهنده دانش‌بنیان آی‌تِک به عنوان نخستین شتابدهنده تخصصی در حوزه انرژی در ایران، با همکاری شرکت‌های برجسته صنعتی، منتورهای مجرب و سرمایه‌گذاران فعال، برنامه‌های توانمندسازی متنوعی را برای استارتاپ‌های نوپا و کسب‌وکارهای فناورانه‌ای که در مراحل اولیه شکل‌گیری یا رشد قرار دارند، ارائه می‌دهد. این مرکز همچنین با فراهم آوردن خدمات گسترده به سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ، بستری را برای بهره‌مندی از منابع نوآوری و خلاقیت خارج از مجموعه‌های داخلی فراهم می‌کند تا آنها بتوانند با پشت سر گذاشتن چالش‌های کلیدی خود، جایگاه رقابتی خود را در عصر تحول دیجیتال حفظ و ارتقا دهند.

6-    شتاب‌دهنده‌ صماتک

شتاب دهنده صما تک یکی از شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی که با هدف حمایت از نخبگان و ایده‌های نوآورانه جوانان ایرانی فعالیت می‌کند. این مرکز تلاش می‌کند با جلوگیری از مهاجرت نخبگان، زمینه‌ای مناسب برای حل چالش‌های صنعت آب و انرژی فراهم کند. صما تک پشتیبان کارآفرینان نوپایی است که ایده‌های کاربردی در این حوزه‌ها دارند و می‌توانند راهکارهای مؤثری برای مسائل پیچیده صنعت ارائه دهند.

یکی از برنامه‌های اصلی این شتابدهنده، کمپ یک‌ماهه ویژه استارتاپ‌ها است که طی آن فضایی تخصصی برای کار، مربیگری و آموزش به صاحبان ایده‌های مرتبط با آب و انرژی فراهم می‌شود. این برنامه با هدف کمک به نوآوران برای اعتبارسنجی مدل کسب‌وکار، شناخت دقیق بازار هدف، فهم بهتر از صنعت و مخاطبان، طراحی استراتژی ورود به بازار و تسریع فرآیند تبدیل ایده به محصول شکل گرفته است. همچنین فرصتی ارزشمند برای تشکیل تیم‌های توانمند و رشد ایده‌های خلاقانه در حوزه‌های تخصصی آب و انرژی فراهم می‌آورد.

7-    واتک

شتاب‌دهنده تخصصی واتک، با تمرکز بر فناوری‌های نوین حوزه آب، به عنوان یکی از بازیگران پیشرو در توسعه نوآوری‌های این صنعت شناخته می‌شود. این مجموعه در سال ۱۳۹۷ با هدف تبدیل ایده‌های خلاقانه به راه‌حل‌های عملی برای چالش‌های آب کشور راه‌اندازی شد و با تکیه بر شبکه‌ای گسترده از متخصصان، پژوهشگران و فعالان صنعت آب، فرصتی کم‌نظیر برای رشد و تجاری‌سازی نوآوری‌ها فراهم کرده است.

ساختار منحصربه‌فرد واتک، تلفیقی از شتاب‌دهنده و مرکز نوآوری است که به استارتاپ‌ها، تیم‌های فناور و صاحبان ایده کمک می‌کند تا مسیر توسعه محصول را از مرحله اولیه تا دستیابی به MVP طی کرده و وارد فرآیند تجاری‌سازی شوند. این شتاب‌دهنده با فراهم آوردن زیرساخت‌های تخصصی، مربیگری هدفمند و اتصال به شبکه سرمایه‌گذاران، بستری مطمئن برای خلق ارزش در اکوسیستم نوآوری صنعت آب به شمار می‌رود.

واتک امروز یکی از مهم‌ترین مراکز نوآوری آب در کشور است که نقش مؤثری در حمایت از کارآفرینان و ایجاد راهکارهای پایدار برای آینده منابع آبی ایفا می‌کند.

سخن پایانی

همواره اهمیت این شتابدهنده‌ها در شرایطی که کشور با بحران‌های جدی کمبود آب و ناپایداری شبکه انرژی روبه‌رو است، دوچندان می‌شود. آن‌ها بستر هم‌افزایی میان پژوهشگران، صنعتگران و سرمایه‌گذاران را فراهم کرده و امکان تجاری‌سازی نوآوری‌ها را سرعت می‌بخشند. علاوه بر این، با حمایت از استارتاپ‌های انرژی و مراکز نوآوری آب، افق تازه‌ای برای توسعه پایدار و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی گشوده‌اند.

بنابراین می‌توان گفت شتاب دهنده های تخصصی در حوزه آب و انرژی نه‌تنها موتور محرک اکوسیستم نوآوری ایران هستند، بلکه نقشی استراتژیک در تأمین امنیت انرژی و مدیریت هوشمند منابع آبی کشور ایفا می‌کنند. آینده این مسیر به میزان سرمایه‌گذاری، همکاری بین‌المللی و استمرار حمایت‌های دولتی و خصوصی وابسته است، اما شواهد نشان می‌دهد که این شتاب‌دهنده‌ها می‌توانند زمینه‌ساز شکل‌گیری اقتصادی دانش‌بنیان و مقاوم در حوزه‌های ضروری باشند.