ENGLISH
در سال‌های اخیر، فضای اقتصادی کشور با تغییرات زیادی روبرو شده و دولت برای حمایت از اقشار مختلف جامعه و فعالان اقتصادی، برنامه‌های متنوعی را در دستور کار قرار داده است. یکی از این برنامه‌ها، تبصره ۱۶ قانون بودجه است که بر پایه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه به گروه‌های مختلف شکل گرفته است.
این تبصره با هدف پشتیبانی از جوانان و خانواده‌ها طراحی شده و مواردی همچون وام ازدواج، وام فرزندآوری، وام مسکن ویژه خانواده‌های پرجمعیت و همچنین کمک‌هزینه جهیزیه را در بر می‌گیرد. از سوی دیگر، بخش مهمی از این طرح به حمایت از شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان اختصاص یافته است. این تسهیلات که از طریق سامانه‌های بانکی و اعتباری ارائه می‌شوند، در جهت افزایش تولید و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید طراحی شده‌اند و می‌توانند موتور محرکی برای رشد اقتصادی باشند.در ادامه این مطلب از پارک علم و فناوری کردستان شرایط، مدارک لازم و مراحل دریافت این وام را توضیح می‌دهیم.
تسهیلات تبصره ۱۶ چیست و شامل چه مواردی است؟
تبصره ۱۶ بودجه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایتی دولت، به اعطای وام‌های قرض‌الحسنه در حوزه‌های مختلف اختصاص دارد. این تبصره نخستین بار در سال ۱۴۰۱ وارد قانون شد و با هدف ایجاد سازوکاری تازه برای کمک به اقشار کم‌برخوردار و همچنین تقویت پایه‌های اقتصادی کشور طراحی گردید.
به نقل از خبربان، روح‌الله ذوالفقاری در نشست هماهنگی مربوط به بند «ب» تسهیلات تبصره 16 سال ۱۴۰۱ که در صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد، اعلام کرد: «در چارچوب سیاست‌های حمایت از اشتغال دانش‌بنیان و صنایع خلاق، خصوصا در مناطق کمتر برخوردار، بانک مرکزی موظف است از طریق بانک‌های عامل، معادل ۵۰ هزار میلیارد ریال از منابع قرض‌الحسنه (شامل سپرده‌های پس‌انداز و جاری) را برای تامین مالی شرکت‌های فناور و خلاق اختصاص دهد.»
ماهیت اصلی این تسهیلات، فراهم‌کردن امکان دسترسی ساده‌تر مردم به منابع مالی است تا از این طریق هم مشکلات معیشتی کاهش یابد و هم زمینه رشد اقتصادی و اجتماعی تقویت شود. حوزه‌هایی که ذیل این تبصره پوشش داده می‌شوند، شامل ازدواج جوانان، وام فرزندآوری، حمایت از خانواده‌های پرجمعیت برای تهیه مسکن و همچنین کمک به شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان است. به این ترتیب، دولت تلاش کرده است با یک سیاست جامع، هم به استحکام نهاد خانواده توجه داشته باشد و هم توسعه کسب‌وکارهای فناورانه را حمایت کند.
انواع وام تبصره 16
این تبصره با در نظر گرفتن نیازهای متنوع جامعه و با هدف پشتیبانی از خانواده‌ها، جوانان، کسب‌وکارهای نوآور و اقشار کم‌برخوردار، بسته‌ای گسترده و متنوع از تسهیلات حمایتی را شامل می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- وام مسکن ویژه خانواده‌های پرجمعیت
یکی از بخش‌های وام تبصره 16، حمایت از خانواده‌هایی است که پس از سال ۱۳۹۹ صاحب فرزند سوم یا بیشتر شده‌اند و هنوز خانه شخصی ندارند. این خانواده‌ها می‌توانند از وام قرض‌الحسنه ودیعه یا خرید مسکن بهره‌مند شوند.
در قانون بودجه سال ۱۴۰۳، سقف این تسهیلات برای خانواده‌هایی با فرزند سوم ۱۲۰ میلیون تومان و برای فرزند چهارم ۱۵۰ میلیون تومان تعیین شده است. دوره بازپرداخت نیز طولانی‌مدت و برابر با بیست سال در نظر گرفته شده تا امکان استفاده از آن برای خانواده‌ها آسان‌تر شود.
با وجود شرایط مطلوب این طرح، تنها ۱۳ درصد از کل اعتبارات پیش‌بینی‌شده جذب شده است. این موضوع نشان می‌دهد که موانعی مانند محدودیت منابع بانکی و روند اجرایی دشوار، مانع تحقق کامل اهداف این تسهیلات شده‌اند.
- وام ازدواج
یکی از شاخص‌ترین بخش‌های این تبصره، ارائه وام قرض‌الحسنه به زوج‌های جوان است. این وام به‌منظور پشتیبانی از آغاز زندگی مشترک در نظر گرفته شده و طی سال‌های اخیر به یکی از پرتقاضاترین تسهیلات بانکی در کشور بدل شده است. میزان آن نیز هر ساله در قانون بودجه مشخص می‌شود، به‌عنوان مثال برای سال ۱۴۰۳، سقف وام ازدواج برای هر نفر ۳۰۰ میلیون تومان تعیین شده بود. شرایط بهره‌مندی از این وام شامل رعایت محدودیت سنی و ارائه اسناد رسمی ازدواج است.
- تسهیلات فرزندآوری
یکی دیگر از محورهای مهم وام تبصره 16، تسهیلات فرزندآوری است که با هدف تشویق خانواده‌ها به افزایش جمعیت و پشتیبانی از مخارج مربوط به تولد نوزاد، در اختیار والدین قرار می‌گیرد. این وام به‌صورت قرض‌الحسنه ارائه می‌شود و شرایط بازپرداخت آن معمولا بلندمدت در نظر گرفته شده است تا فشار مالی کمتری بر خانواده‌ها وارد شود.
بر اساس آمار سال ۱۴۰۲، حدود ۵۴ درصد متقاضیان موفق به دریافت این وام شده‌اند؛ رقمی که نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد ۳۲ درصدی را نشان می‌دهد. با این حال، کمبود منابع مالی در برخی بانک‌ها و پیچیدگی روند ثبت‌نام و پرداخت، همچنان از چالش‌های اصلی در مسیر بهره‌مندی خانواده‌ها از این نوع تسهیلات به‌شمار می‌رود.
- وام جهیزیه برای نوعروسان
از دیگر بخش‌های این تبصره، تسهیلات قرض‌الحسنه ویژه تامین جهیزیه است که به‌منظور کاهش فشار مالی خانواده‌ها در ابتدای زندگی مشترک در نظر گرفته شد. با این حال، اجرای این طرح در سال ۱۴۰۲ با مشکلات متعددی روبرو گردید.
ابهام در ضوابط و شرایط دریافت وام، استقبال محدود متقاضیان و نبود هماهنگی کافی میان بانک‌ها و نهادهای اجرایی، موجب شد این سیاست حمایتی آن‌طور که انتظار می‌رفت به نتیجه نرسد. در نتیجه، سهم این نوع تسهیلات در عمل بسیار ناچیز بوده و اهداف دولت در این زمینه محقق نشد.
- حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور
یکی از مهم‌ترین محورهای وام تبصره 16، اختصاص بخشی از منابع مالی برای توسعه شرکت‌های فناور، خلاق و دانش‌بنیان است، شرکت‌هایی که نقش کلیدی در پیشرفت اقتصادی و تقویت تولید ملی دارند. دولت با این اقدام تلاش کرده است علاوه بر حمایت مستقیم از نوآوری، مسیر تجاری‌سازی محصولات نوین را هموار کند.
بر اساس ضوابط تعیین‌شده، ارائه اظهارنامه مالیاتی رسمی، داشتن سابقه سوددهی در سال مالی گذشته و کسب درآمد عملیاتی دست‌کم دو برابر مبلغ وام درخواستی، از جمله شرایط ضروری برای دریافت این تسهیلات است. سقف اعتبار پیش‌بینی‌شده برای این بخش تا ۳۵ هزار میلیارد ریال تعیین شده و بازپرداخت آن طی ۵ سال انجام می‌شود. علاوه بر این، ارزیابی دقیق وضعیت مالی شرکت‌ها و بررسی سوابق مدیران آن‌ها، شرط اصلی اعطای وام به‌شمار می‌رود.
شرایط دریافت تسهیلات تبصره ۱۶
برای استفاده از وام‌ها و حمایت‌های مالی پیش‌بینی‌شده، رعایت شرایط تبصره ۱۶ الزامی است. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- افراد متقاضی نباید تحت پوشش بیمه اجباری باشند.
- ایجاد اشتغال پایدار متناسب با مبلغ دریافتی، از تعهدات اصلی متقاضیان است.
- تنها افرادی که در دهک‌های اول تا پنجم درآمدی قرار دارند، امکان استفاده از این تسهیلات را خواهند داشت.
- ارائه استشهاد محلی یا تاییدیه از سوی امام جماعت یا شورای محل می‌تواند به‌عنوان مدرک معتبر پذیرفته شود.
- متقاضیان مرد ملزم به داشتن کارت پایان خدمت هستند.
- افرادی که پیش‌تر از این تبصره یا تبصره ۱۸ بهره‌مند شده‌اند، امکان ثبت‌نام مجدد نخواهند داشت.
- پس از تایید درخواست و صدور کد رهگیری، تغییر یا ویرایش اطلاعات ثبت‌شده امکان‌پذیر نیست.
- شرکت‌های واجد شرایط برای دریافت تسهیلات: تنها شرکت‌هایی که مجوز رسمی از پارک‌های علم و فناوری یا صندوق‌های پژوهش و فناوری دریافت کرده باشند، می‌توانند از حمایت‌های مالی این تبصره در بخش شرکت‌های دانش‌بنیان بهره‌مند شوند.
راهنمای دریافت وام تبصره ۱۶ برای شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور
طبق آیین‌نامه اجرایی تبصره ۱۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، برای شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، حداکثر دوره تنفس و بازپرداخت تسهیلات ۶ ماهه در نظر گرفته شده و سقف اعتباری ۳۵ هزار میلیارد ریال اختصاص می‌یابد.
شرکت‌های نوآور، استارتاپ‌ها، واحدهای فناور و خلاق، دوره بازپرداخت تا ۶۰ ماه تعیین شده و سقف بهره‌مندی از تسهیلات برای این گروه‌ها تا ۱۵ هزار میلیارد ریال است. معرفی این شرکت‌ها به بانک‌های عامل برای دریافت وام بر عهده صندوق‌های پژوهش و فناوری است.
پرداخت وام‌ها باید حداکثر ظرف ۳ ماه از تاریخ معرفی شرکت انجام شود، سقف دریافت هر شرکت مشخص است، بازپرداخت تسهیلات به صندوق‌ها امکان پرداخت مجدد را فراهم می‌کند و همچنین پایش اشتغال در شرکت‌های دریافت‌کننده تسهیلات از الزامات اصلی این فرآیند است.
تمام متقاضیان می‌توانند برای ثبت‌نام و پیگیری دریافت این وام، به سامانه جامع تسهیلات اشتغال کشور مراجعه کنند. این سامانه، امکان ثبت درخواست، پیگیری وضعیت و دریافت کد رهگیری را برای افراد و شرکت‌های واجد شرایط فراهم می‌کند.
جمع‌بندی
تبصره ۱۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایتی دولت برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی اقشار مختلف جامعه است. این تبصره با هدف پشتیبانی از خانواده‌ها، افزایش جمعیت و توسعه کسب‌وکارهای نوآور تدوین شده و شامل تسهیلات متنوعی مانند وام ازدواج، وام فرزندآوری، وام مسکن برای خانواده‌های پرجمعیت، کمک به تهیه جهیزیه نوعروسان و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور می‌شود. دریافت این تسهیلات با رعایت شرایط مشخصی از جمله محدودیت دهک درآمدی، کارت پایان خدمت، ارائه مدارک معتبر و پایش اشتغال امکان‌پذیر است.
با وجود مزایای گسترده، چالش‌هایی مانند محدودیت منابع مالی، طولانی بودن فرآیندها، پیچیدگی روند و مشکلات هماهنگی بین نهادها، مانع بهره‌مندی کامل بسیاری از متقاضیان شده است. ثبت‌نام، ارائه مدارک، پیگیری وضعیت و دریافت کد رهگیری این تسهیلات از طریق سامانه رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با پشتیبانی‌های لازم انجام می‌شود.
