مراکز نوآوری به نسبت مراکز رشد چه تفاوت هایی دارند؟

داشتن اطلاعات کامل درباره تفاوت مرکز نوآوری و مرکز رشد برای فعالان حوزه کارآفرینی، استارتاپ‌ها و حتی سرمایه‌گذاران، یک نیاز ضروری به‌شمار می‌آید. شاید در نگاه اول، مراکز نوآوری و مراکز رشد شبیه به هم به‌نظر برسند، زیر هر دو به حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و فناوری‌محور می‌پردازند، اما واقعیت این است که تفاوت‌های خاصی میان آن‌ها وجود دارد که هر کدام را برای مرحله‌ای خاص از رشد یک کسب‌وکار مناسب می‌کند.

در این مقاله از پارک علم و فناوری کردستان، با نگاهی دقیق به بررسی تفاوت‌ها، اهداف، خدمات و نقش‌هایی که این دو نوع مرکز ایفا می‌کنند می‌پردازیم. اگر شما هم در حال راه‌اندازی یک استارتاپ هستید یا به‌دنبال انتخاب بهترین محیط برای پرورش ایده‌های نوآورانه‌اید، تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.

معرفی مراکز رشد

مرکز رشد (Incubator) نهادی است که با هدف حمایت از شرکت‌های نوپا و فناورانه در مراحل ابتدایی شکل‌گیری، ایجاد می‌شود. این مراکز با فراهم کردن زیرساخت‌هایی مانند فضای کاری، مشاوره‌های حقوقی، بازاریابی، فنی و دسترسی به شبکه‌ای از متخصصان و سرمایه‌گذاران، به کسب‌وکارهای نوپا کمک می‌کنند تا ایده‌های خود را به محصول قابل‌عرضه در بازار تبدیل کنند.

تمرکز اصلی مراکز رشد، توانمندسازی تیم‌ها برای عبور از چالش‌های اولیه (چالش‌هایی مانند تدوین مدل کسب‌وکار، ثبت حقوقی، جذب سرمایه اولیه و تدوین برنامه بازاریابی) تاسیس یک شرکت است. نکته مهمی که باید در اینجا به آن توجه کنید این است که مراکز رشد بیشتر برای مرحله پیش‌رشد و رشد اولیه یک کسب‌وکار طراحی شده‌اند.

معرفی مراکز نوآوری

قبل از اینکه به سراغ تفاوت مرکز نوآوری و مرکز رشد برویم، باید مراکز نوآوری و اهداف آن را هم بشناسید. مرکز نوآوری (Innovation Center) محیطی است پویا و بین‌رشته‌ای که با هدف توسعه نوآوری و خلق فناوری‌های نوین در تعامل با دانشگاه‌ها، صنایع و نهادهای پژوهشی شکل می‌گیرد.

مراکز نوآوری برخلاف مراکز رشد که تمرکزشان بر حمایت اجرایی از کسب‌وکارها است، به دنبال ایجاد بستر مناسب برای تولید ایده‌های خلاقانه، تحقیق و توسعه (R&D) و هم‌افزایی میان پژوهشگران، فناوران و فعالان اقتصادی هستند.

معمولا این مراکز در کنار و یا در دل نهادهای علمی و پژوهشی قرار دارند و نقش پل ارتباطی میان دانش نظری و کاربرد صنعتی را ایفا می‌کنند. در واقع هدف آن‌ها بیشتر بر برانگیختن تفکر خلاق، ارائه زیرساخت‌های فناورانه و تسهیل همکاری‌های نوآورانه بین نخبگان و صنعت‌گران متمرکز است.

مهم‌ترین تفاوت مراکز نوآوری و مراکز رشد

برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مسیر راه‌اندازی یا توسعه یک کسب‌وکار فناورانه، شناخت دقیق تفاوت مرکز نوآوری و مرکز رشد نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت یا شکست یک ایده دارد. در ادامه این بخش، به بررسی مهم‌ترین فاکتورهایی می‌پردازیم که تفاوت‌های بنیادین بین مرکز نوآوری و مرکز رشد را مشخص می‌کنند.

تفاوت در هدف‌گذاری و مأموریت

مراکز نوآوری تمرکز اصلی خود را بر پرورش خلاقیت، ترویج تفکر نوآورانه و هم‌افزایی علمی گذاشته‌اند. در واقع این مراکز بیشتر بستر ایده‌پردازی و شکل‌گیری همکاری‌های بین‌رشته‌ای را فراهم می‌کنند. به عبارتی ساده‌تر می‌توان گفت که ماموریت مراکز نوآوری خلق ایده‌های نو (نه الزاما تجاری‌سازی آن‌ها) است.

در طرف مقابل، مراکز رشد به‌صورت تخصصی بر حمایت از فرآیند شکل‌گیری و بلوغ کسب‌وکارهای نوپا تمرکز دارند. هدف آن‌ها تبدیل ایده به محصول، کمک به ورود به بازار و حمایت همه‌جانبه از استارتاپ‌ها در فاز آغازین فعالیت‌شان است.

تفاوت در ساختار و خدمات ارائه‌شده

مرکز نوآوری فضایی باز و خلاقانه دارد که معمولا در کنار دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها یا در دل کارخانه‌های نوآوری تأسیس می‌شود. این مراکز بیشتر امکاناتی مانند آزمایشگاه‌های تخصصی، کارگاه‌های R&D، اتاق فکر و فرصت‌های شبکه‌سازی بین پژوهشگران و فناوران را ارائه می‌دهند.

در طرف دیگر، مرکز رشد ساختاری منسجم و هدف‌مند دارد. در واقع خدمات آن شامل فضای کاری مستقل، مشاوره تخصصی در حوزه‌های حقوقی، مالی، بازاریابی، ثبت شرکت و کمک به جذب سرمایه‌گذار است. این مراکز برای تیم‌هایی طراحی شده‌اند که از مرحله ایده عبور کرده‌اند و وارد فاز عملیاتی شده‌اند.

تفاوت در دوره زمانی استقرار

تفاوت مرکز نوآوری و مرکز رشد در مدت‌زمان استقرار، یکی از موضوعات بسیار مهم است که باید به آن توجه داشته باشید. معمولا در مراکز نوآوری، تیم‌ها یا افراد به‌صورت موقتی یا پروژه‌محور حضور دارند و بر حسب نیاز، در برنامه‌های مختلف ایده‌پردازی یا تحقیقاتی شرکت می‌کنند. این حضور می‌تواند کاملا منعطف و بدون الزام به ساختار ثابت باشد.

در مقابل، تیم‌هایی که وارد مرکز رشد می‌شوند، معمولا طی یک بازه مشخص (معمولاً 6 ماه تا 3 سال) در این مراکز مستقر می‌شوند و عملکرد آن‌ها به‌صورت دوره‌ای ارزیابی می‌شود. این دوره برای شکل‌گیری و تثبیت کسب‌وکار تعریف شده است.

تفاوت در جامعه هدف و نوع پذیرش

معمولا مراکز نوآوری پذیرای پژوهشگران، دانشجویان، اعضای هیئت‌علمی، فناوران و حتی هنرمندانی هستند که به دنبال توسعه ایده‌های نو هستند. شاید تصور کنید که شرط ورود به این مراکز داشتن محصول اولیه یا تیم کسب‌وکاری است، اما این تصور اصلا درست نیست. در واقع باید بدانید که برای ورود شما، داشتن فکر نو و رویکرد خلاقانه کافی است.

در طرف مقابل، مراکز رشد برای پذیرش، معیارهای مشخصی مانند یک تیم کاری متعهد، مدل کسب‌وکار اولیه، چشم‌انداز مشخص بازار و قابلیت تجاری‌سازی ایده دارند. در واقع ورود به این مراکز نیازمند طی کردن فرآیند ارزیابی و تصویب طرح کسب‌وکار است.

تفاوت در خروجی مورد انتظار

یکی دیگر از تفاوت مرکز نوآوری و مرکز رشد در خروجی مورد انتظار آن‌ها است. از مراکز نوآوری انتظار می‌رود که به‌عنوان منبع الهام، ایجاد هم‌افزایی فکری و خلق بذرهای نوآوری عمل کنند. خروجی این مراکز می‌تواند شامل ثبت اختراع، مقاله علمی یا ایده‌هایی باشد که بعدها وارد چرخه تجاری‌سازی می‌شوند.

در مقابل، از مراکز رشد انتظار می‌رود که شرکت‌هایی پایدار با ساختار قانونی مشخص و محصول قابل عرضه و آماده ورود به بازار ارائه دهند. از آنجا که این خروجی ملموس‌تر و قابل سنجش‌تر است، ارزیابی عملکرد در مراکز رشد با دقت بیشتری انجام می‌شود.

جمع‌بندی

تفاوت مرکز نوآوری و مرکز رشد برای تمام کسانی است که در مسیر توسعه ایده‌ها، راه‌اندازی استارتاپ یا فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه قدم می‌گذارند، یک موضوعی کلیدی به شمار می‌آید. در این مقاله تلاش کردیم تا با نگاهی تحلیلی و کاربردی، ابتدا تعریفی روشن از هر دو مرکز ارائه دهیم و سپس بر اساس فاکتورهای اساسی مانند هدف‌گذاری، ساختار، زمان استقرار، جامعه هدف و خروجی مورد انتظار، این دو نهاد را با هم مقایسه کنیم.

سوالات متداول

۱. کدام مرکز برای شروع یک استارتاپ مناسب‌تر است؟

اگر تنها یک ایده اولیه دارید، مرکز نوآوری فضای مناسبی برای شکل‌گیری و توسعه فکری آن است، اما اگر به مرحله محصول اولیه یا مدل کسب‌وکار رسیده‌اید، مرکز رشد انتخاب بهتری برای شروع کسب‌وکار است.

۲.  آیا مراکز رشد خدمات مالی هم ارائه می‌دهند؟

بله. برخی مراکز رشد در قالب کمک‌هزینه یا تسهیل جذب سرمایه، خدمات مالی هم ارائه می‌دهند. البته بیشتر تمرکز آن‌ها روی مشاوره، زیرساخت و شبکه‌سازی است.

۳. حضور در مرکز نوآوری الزاما باعث ثبت شرکت می‌شود؟

خیر. مراکز نوآوری الزام یا تعهدی برای ثبت شرکت ندارند. تمرکز آن‌ها بر پژوهش، همکاری‌های نوآورانه و توسعه ایده‌هاست.